Công nghệ sinh học đang ngày càng khẳng định vai trò quan trọng trong việc chọn tạo các giống cây trồng mới, giúp nâng cao năng suất và chất lượng nông sản. Với sự hỗ trợ của các kỹ thuật tiên tiến như chỉ thị phân tử, các nhà khoa học có thể xác định và khai thác các thể đột biến gen có chứa những đặc tính mong muốn trong quần thể cây trồng. Những tiến bộ này không chỉ rút ngắn thời gian nghiên cứu mà còn gia tăng cơ hội thành công trong việc tạo ra các giống cây trồng có giá trị cao, đáp ứng được yêu cầu của thị trường và góp phần vào sự phát triển bền vững của ngành nông nghiệp.

Hội thảo về ứng dụng công nghệ sinh học trong tạo giống cây trồng

Vào ngày 8/8/2024, Trung tâm Thông tin và Thống kê Khoa học và Công nghệ (CESTI) thuộc Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM đã tổ chức một hội thảo quan trọng với chủ đề “Công nghệ sinh học phục vụ công tác tạo giống cây trồng”. Hội thảo này không chỉ nhằm báo cáo và phân tích xu hướng ứng dụng công nghệ sinh học trong chọn tạo giống cây trồng mà còn là cơ hội để các nhà khoa học chia sẻ kinh nghiệm, giới thiệu các giải pháp công nghệ có khả năng triển khai trong sản xuất nông nghiệp. Các nhà quản lý và doanh nghiệp tham gia hội thảo đã có cơ hội tiếp cận với những thông tin mới nhất về nghiên cứu và ứng dụng công nghệ sinh học trong và ngoài nước, giúp họ định hướng trong việc chọn lựa và phát triển giống cây trồng phù hợp.

Tầm quan trọng của công nghệ sinh học trong chọn tạo giống cây trồng

Phát biểu tại hội thảo, ông Nguyễn Đức Tuấn, Giám đốc Trung tâm Thông tin và Thống kê Khoa học và Công nghệ, đã nhấn mạnh rằng nghiên cứu phát triển giống cây trồng mới là một trong những yếu tố quan trọng giúp tăng năng suất cây trồng trên toàn cầu. Trong thế kỷ qua, năng suất cây trồng đã tăng hơn 50% nhờ vào việc áp dụng các công nghệ mới, trong đó công nghệ sinh học đóng vai trò then chốt. Công nghệ này cho phép tạo ra những biến dị di truyền theo mong muốn, giúp biến đổi vật chất di truyền một cách chính xác và nhanh chóng, từ đó tạo ra các quần thể đột biến với chi phí thấp, vượt qua nhiều rào cản trong quá trình chọn lọc giống.

Công nghệ sinh học và xu hướng nghiên cứu quốc tế

Trong phần báo cáo về xu hướng công nghệ sinh học phục vụ công tác tạo giống cây trồng, ThS. Nguyễn Thị Minh Thư, chuyên viên phân tích thông tin từ CESTI, đã trình bày số liệu thống kê về các sáng chế quốc tế trong lĩnh vực này. Tính đến tháng 7/2024, đã có 43.242 sáng chế ứng dụng công nghệ sinh học trong chọn tạo giống cây trồng được đăng ký bảo hộ trên toàn thế giới, trong đó 50% nghiên cứu tập trung vào cây lương thực và 14% dành cho cây rau màu. Tại Việt Nam, có 197 sáng chế đã được đăng ký bảo hộ, với 52 sáng chế có chủ đơn là các viện nghiên cứu, trường đại học và doanh nghiệp.

Một trong những điểm đáng chú ý là xu hướng nghiên cứu tập trung vào kỹ thuật nuôi cấy mô, trong khi các kỹ thuật như chỉ thị phân tử và kỹ thuật di truyền còn chưa được khai thác đầy đủ. Đây là một lĩnh vực có tiềm năng rất lớn, hứa hẹn mang lại những đột phá trong tương lai.

Tiến bộ và thách thức của công nghệ sinh học trong chọn tạo giống cây trồng tại Việt Nam

GS.TS Lê Huy Hàm, Chủ nhiệm Chương trình trọng điểm Phát triển nghiên cứu và ứng dụng Công nghệ sinh học Quốc gia 2021-2030, đã có những đánh giá sâu sắc về tình hình phát triển của công nghệ sinh học tại Việt Nam. Theo ông, từ năm 2006 đến nay, Việt Nam đã có những bước tiến đáng kể cả về nhân lực và nền tảng công nghệ trong lĩnh vực này. Hầu hết các cây trồng quan trọng đã được áp dụng kỹ thuật chỉ thị phân tử trong quá trình chọn tạo giống. Nhiều đơn vị và doanh nghiệp đã từng bước làm chủ công nghệ, nhưng vẫn còn thiếu những sản phẩm nổi bật, chưa chủ động đón đầu được nhu cầu của thị trường.

GS.TS Lê Huy Hàm cũng đánh giá về hiện trạng chọn tạo giống cây trồng biến đổi gen tại Việt Nam. Dù đã tiếp cận được công nghệ và áp dụng rộng rãi trên nhiều đối tượng cây trồng, song việc đầu tư vẫn còn dàn trải, và các kết quả ứng dụng chưa thực sự nổi bật. Ông nhấn mạnh rằng công nghệ MABC (Marker Assisted Bacrossing) – kỹ thuật chuyển gen được hỗ trợ bởi chỉ thị phân tử – sẽ là một giải pháp hiệu quả hơn trong việc tạo ra các giống cây trồng kháng bệnh và chịu được các điều kiện bất lợi.

Kinh nghiệm ứng dụng công nghệ sinh học trong chọn tạo giống cây trồng

Trong phần chia sẻ kinh nghiệm, TS. Đào Minh Sô, Trưởng bộ môn Chọn tạo giống cây trồng (Viện Khoa học Nông nghiệp Miền Nam), đã trình bày về việc ứng dụng công nghệ sinh học, đặc biệt là kỹ thuật chỉ thị phân tử, trong chọn tạo giống lúa đột biến. Ông nhấn mạnh rằng kỹ thuật này hỗ trợ rất đắc lực cho việc xác định các thể đột biến gen có chứa những đặc tính mong muốn trong quần thể đột biến, từ đó giúp rút ngắn thời gian nghiên cứu và gia tăng cơ hội thành công trong chọn lọc giống.

Một ví dụ điển hình là nhiệm vụ khoa học và công nghệ “Chọn tạo giống lúa màu đặc sản và xây dựng mô hình sản xuất tại Thành phố Hồ Chí Minh và một số tỉnh vùng Đông Nam Bộ” do TS. Đào Minh Sô chủ trì. Trong dự án này, ông đã áp dụng công nghệ sinh học để phân lập các thể đột biến tự nhiên có lợi, sàng lọc vật liệu nguồn và kiểm định kết quả chọn lọc. Kết quả là hai giống lúa SR20 (đỏ) và SR21 (tím) đã được chọn lọc và đưa vào sản xuất, nhận được sự đánh giá cao từ phía người sản xuất và tiêu dùng. Cả hai giống này đều đã được đăng ký bảo hộ, trong đó giống SR20 vừa được công nhận lưu hành vào tháng 4/2024.

Triển vọng và cơ hội trong tương lai

Hội thảo còn là cơ hội để các chuyên gia chia sẻ thêm kinh nghiệm về ứng dụng công nghệ sinh học trong chọn tạo giống cây ăn quả, phát triển và ứng dụng thành công hệ thống chỉnh sửa gen để nâng cao chất lượng cây trồng như đậu tương và cà chua, cùng với việc ứng dụng công nghệ nuôi cấy mô thực vật trong công tác nhân giống chất lượng cao. Những chia sẻ này không chỉ giúp các nhà quản lý và doanh nghiệp hiểu rõ hơn về xu hướng phát triển của công nghệ sinh học mà còn mở ra nhiều cơ hội hợp tác và phát triển trong tương lai.

Công nghệ sinh học đang mở ra những chân trời mới cho nông nghiệp, đặc biệt là trong lĩnh vực chọn tạo giống cây trồng. Với sự hỗ trợ của các kỹ thuật tiên tiến như chỉ thị phân tử và công nghệ MABC, các nhà khoa học có thể tạo ra những giống cây trồng có khả năng chống chịu cao, nâng cao năng suất và chất lượng nông sản. Tuy nhiên, để đạt được những thành tựu vượt trội, Việt Nam cần tiếp tục đầu tư mạnh mẽ vào nghiên cứu và phát triển công nghệ sinh học, cũng như tăng cường hợp tác quốc tế. Hội thảo “Công nghệ sinh học phục vụ công tác tạo giống cây trồng” là một bước đi quan trọng trong hành trình này, mở ra nhiều cơ hội mới cho ngành nông nghiệp nước nhà.

Nguồn: CESTI